Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan “Tabii Tohumlama Boğalarına Dair Tebliğ”, 13 Aralık 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yeni Tebliğ, damızlık sığır ve manda yetiştiriciliğinde kullanılacak tabii tohumlama boğalarına verilecek izin süreçlerinden, ithalat kriterlerine ve sağlık şartlarına kadar geniş bir düzenlemeyi kapsamına alıyor.
Yetiştiricilik sahalarında verimliliği artırmayı, genetik kaliteyi korumayı ve hastalıkların önüne geçmeyi amaçlayan Tebliğ, hem yerli üretimi hem de ithal yoluyla getirilen damızlık boğaların teknik, verim ve sağlık şartlarını yeniden tanımlıyor.
Amaç ve Kapsam: Damızlık Boğalarda Yeni Standartlar
Tebliğin amacı, damızlık hayvancılık işletmelerinde tabii tohumlama amaçlı kullanılacak boğalara izin verilmesi, bu boğaların kontrolü ve ithal boğalarda aranan kriterlerin netleştirilmesi olarak belirlendi.
Sığır ve manda türlerini kapsayan düzenleme, hem üreticilerin sorumluluklarını hem de Bakanlık denetim süreçlerini ayrıntılı şekilde ortaya koyuyor.
İzin Süreci: Her Boğa İçin İl Müdürlüğünden Onay Gerekecek
Tebliğ ile birlikte tabii tohumlama amacıyla kullanılacak tüm erkek damızlık hayvanlar için il tarım ve orman müdürlüğünden izin alınması zorunlu hale getirildi.
Bu izin:
Sadece verildiği işletmede geçerli olacak,
Hayvan başka bir işletmeye satıldığında yeni sahibin yeniden izin alması gerekecek.
Ayrıca boğaların kulak küpesi, TÜRKVET kaydı ve soykütüğü gibi tüm kimlik kayıtlarının eksiksiz olması şart koşuluyor.
Hastalıktan Ari İşletmelere Sıkı Kural
Hastalıktan ari işletmelerde bulunan düve ve ineklerin tabii tohumlama yoluyla aşımına izin verilmeyecek.
Böylece hastalıksız işletmelerin genetik ve sağlık statüsünün korunması hedefleniyor.
Teknik Kriterler: Fenotip, Yaş ve Saflık Oranı Şartı
Tebliğe göre bir boğanın tabii tohumlama için kullanılabilmesi için:
Irkına uygun fenotip göstermesi,
En az 12 aylık olması,
En az %87,5 safkanlık oranına sahip bulunması,
Güncel damızlık belgesinin bulunması gerekiyor.
Sütçü ve kombine ırklarda boğaların annelerine ilişkin süt verimi kriterleri de detaylı şekilde düzenlendi.
Verim Şartları: Holstein ve Simental İçin Ayrı Düzenleme
Siyah Alaca (Holstein) ve Simental ırkı için:
Anne veya anneanne laktasyon verimi belirlenmiş asgari seviyelerde olmalı,
Veri bulunmaması durumunda genomik test zorunlu hale getirildi.
Boğanın genetik kusurlardan ari olması gerekiyor.
Holstein ve Simental dışındaki sütçü ve kombine ırklarda da benzer şekilde anne/anneanne süt verimi kriterleri aranırken, yerli ve etçi ırklarda verim şartı aranmayacağı belirtildi.
İthal Boğalarda Yeni Standartlar: DNA Testi ve Yaş Sınırı
Tebliğe göre ithal edilecek boğalar için şu şartlar getirildi:
Etçi ırklarda 3, sütçü ve kombine ırklarda 4 jenerasyon soy kaydı,
Saflık oranı en az %87,5,
12–24 ay yaş aralığında olma,
Sütçü ve kombine ırklarda anne veya anneanne verim kriterlerinin sağlanması,
Holstein ve Simental için genomik test zorunluluğu,
DNA testi yapılmış ve belgede belirtilmiş olma.
Manda boğalarında ise anneanne süt veriminin en az 2000 kg olması şartı getirildi.
Sağlık Şartları ve Denetimler
Tebliğin önemli maddelerinden biri sağlık koşulları oldu. Buna göre:
Boğaların sevk günü hastalık belirtisi göstermemesi,
Tüm sağlık testlerinin resmî veteriner hekim gözetiminde yapılması,
Test ve analizlerin Bakanlıkça onaylanmış laboratuvarlarda gerçekleştirilmesi,
Boğaların yılda en az bir kez denetlenmesi hükme bağlandı.
Gerek görülmesi halinde boğanın yavrularında DNA testi ile ebeveyn doğrulaması istenebilecek.
Kayıtlar ve Bildirimler Zorunlu Hale Getirildi
Aşım gerçekleştiğinde, işletmede sorumlu personel tarafından Tebliğ’de yer alan form doldurularak 15 gün içinde il müdürlüğüne bildirilmesi gerekiyor.
Ayrıca boğanın ölümü, kesimi veya satışı da 15 gün içerisinde bildirilmek zorunda.
Yürürlük ve Uygulama
Tebliğ, Resmî Gazete’de yayımlandığı gün yürürlüğe girdi ve uygulamadan Tarım ve Orman Bakanı sorumlu olacak.
Yorumlar
Kalan Karakter: