Lyssa virüsü, kuduz virüsüne oldukça benzeyen ve aynı viral familyaya (Rhabdoviridae) ait olan, genellikle yarasalarda görülen bir virüs türüdür.
İnsanlara bulaşması son derece nadir olmasına rağmen, bulaştığı vakalarda ölüm oranı çok yüksektir.
Virüs, merkezi sinir sistemini hedef alır ve çoğunlukla geri döndürülemez nörolojik hasarlara yol açar.
ABLV, ilk olarak 1996 yılında Avustralya’da keşfedilmiş ve o zamandan bu yana dikkatle izlenmektedir.
Olayın Ayrıntıları
Hayatını kaybeden adamın tam kimliği gizli tutulmakla birlikte, Queensland Sağlık Bakanlığı olayın ayrıntılarını kamuoyuyla paylaştı.
Yetkililer, adamın birkaç hafta önce bir yarasa tarafından ısırıldığı ve sonrasında herhangi bir tıbbi yardım almadan durumunu hafife aldığı belirtildi.
İddiaya göre kişi, yarayı temizledi ancak aşı veya antiserum gibi koruyucu önlemler için sağlık kuruluşuna başvurmadı.
Virüsün kuluçka süresinin ardından kişi, nörolojik semptomlar göstermeye başladı. Baş ağrısı, kas spazmları, bilinç bulanıklığı ve felç gibi belirtilerin ilerlemesi üzerine hastaneye kaldırıldı. Ancak ne yazık ki, yoğun bakımda yapılan tüm müdahalelere rağmen kurtarılamadı.
Halk Sağlığı Yetkililerinden Uyarılar
Queensland Halk Sağlığı Birimi, bu olayın ardından vatandaşları özellikle yarasalarla temas konusunda daha dikkatli olmaya çağırdı.
Yetkililer, yarasaların doğal yaşam alanlarından uzak durulması gerektiğini ve herhangi bir şekilde yaralı ya da hasta görünen yarasalarla temas kurulmaması yönünde uyarılarda bulundu.
Bir sağlık yetkilisi yaptığı açıklamada, “Yarasalar vahşi hayvanlardır ve hasta olup olmadıklarını dışarıdan anlamak mümkün değildir. Özellikle çıplak elle temas son derece tehlikelidir. Yarasalar doğrudan tutulmamalı, ısırık ya da tırmalama gibi durumlarda vakit kaybetmeden tıbbi yardım alınmalıdır,” ifadelerini kullandı.
Lyssa Virüsü Avustralya’da Ne Kadar Yaygın?
Avustralya’da yarasalar arasında
Lyssa virüsü taşıyanların oranı oldukça düşüktür. Yapılan saha çalışmaları ve izleme projelerine göre, yarasaların yalnızca %1’inden az bir kısmında bu virüse rastlanmaktadır.
Ancak virüsün insanlara bulaştığı nadir durumlarda, sonuçları ölümcül olabilmektedir. Avustralya’da bugüne kadar doğrulanmış lyssa virüsü nedeniyle insan ölümü sayısı, bu son olayla birlikte üçe yükseldi.
Daha önceki vakalar da benzer şekilde yarasa ısırığı ya da tırmalaması sonucu enfekte olan kişilerde görülmüştü.
Önlenebilir Bir Tehlike
Uzmanlar, lyssa virüsünün tıpkı kuduz gibi önlenebilir bir hastalık olduğuna dikkat çekiyor.
Yarasa tarafından ısırılan ya da tırmalanan bir kişi derhal yarayı bol sabun ve suyla temizlemeli ve ardından bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
Burada uygulanacak olan kuduz aşısı ve gerekirse immünoglobulin tedavisiyle virüsün vücutta ilerlemesi önlenebilir.
Ne yazık ki hayatını kaybeden bu son vakada kişi, hastaneye gitme konusunda gecikmiş ve gerekli önleyici tedbirler zamanında alınamamış.
Sağlık yetkilileri bu durumun, erken müdahalenin ne kadar kritik olduğunu bir kez daha gösterdiğini vurguladı.
Yarasalar Ekosistem İçin Önemli, Ama Temas Etmeyin
Yetkililer ayrıca, yarasaların doğadaki önemine de dikkat çekti. Yarasalar, özellikle gece çiçeklerinin tozlaşmasını sağlayan ve böcek popülasyonunu dengeleyen yararlı canlılardır.
Ancak hastalık taşıma potansiyelleri nedeniyle insanlar ve yarasalar arasında mesafe olması gerektiği belirtiliyor.
Halk sağlığı uzmanları, yarasalarla temasa geçilmesi gereken durumlarda yalnızca eğitimli ve lisanslı yabani hayvan rehabilitasyon uzmanlarının müdahale etmesi gerektiğini söylüyor.
Eğer biri evinde ya da bahçesinde yaralı bir yarasa görürse, bunu kendi başına çözmeye çalışmak yerine hemen yetkili birimlere haber vermesi isteniyor.
Halkın Bilinçlenmesi Şart
Bu son olay, halkın bu tür nadir ancak ölümcül zoonotik hastalıklar konusunda bilinçlenmesinin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gösterdi.
Avustralya'da yıllardır yürütülen halk sağlığı kampanyaları sayesinde birçok kişi yarasa teması konusunda dikkatli olsa da, hâlâ bazı bireyler riskleri tam anlamıyla kavrayamıyor.
Uzmanlar özellikle çocukların, kamp yapanların, doğa yürüyüşçülerinin ve hayvanseverlerin bu konuda daha fazla bilgilendirilmesi gerektiğini belirtiyor.
Okullarda, topluluk merkezlerinde ve medya aracılığıyla yapılacak bilgilendirme çalışmaları sayesinde benzer trajedilerin önüne geçilmesi hedefleniyor.
Avustralya’da Yürürlükte Olan Koruyucu Önlemler
Avustralya'da, lyssa virüsü ve kuduz gibi zoonotik hastalıklara karşı halk sağlığı protokolleri yürürlükte bulunuyor.
Ülkede kuduz yerleşik olarak bulunmasa da, uluslararası seyahatler ve vahşi hayvanlarla temas sonucu virüs riski hâlâ mevcut.
Veterinerler, yaban hayatı rehabilitasyon çalışanları ve yarasalarla çalışan bilim insanlarına rutin olarak kuduz aşısı uygulanıyor.
Ayrıca her eyalette hayvan kaynaklı yaralanmalar için 24 saat hizmet veren acil sağlık hatları bulunuyor. Bu hatlar aracılığıyla insanlar hızlıca yönlendirilip uygun tedaviye erişebiliyor.
Bilinçli Olmak Hayat Kurtarıyor
Queensland’da yaşanan bu acı olay, hayvan kaynaklı hastalıkların hafife alınmaması gerektiğini gösteriyor.
Her ne kadar lyssa virüsü nadir olsa da, bulaştığında ölümcül sonuçlar doğurabiliyor. Bu nedenle, vahşi hayvanlarla temas konusunda dikkatli davranmak, yaralanma durumunda hızlı ve doğru şekilde hareket etmek büyük önem taşıyor.
Sağlık yetkilileri, “Tek bir ısırık ya da tırmalama, hayati tehlike oluşturabilir. Doğru bilgi ve zamanında müdahale hayat kurtarır,” diyerek halkı bu tür durumlarda hemen sağlık kuruluşlarına başvurmaya çağırdı.
Avustralya'nın Yeni Güney Galler (NSW) eyaletinde son derece ender rastlanan fakat ölümcül sonuçlar doğuran bir enfeksiyon vakası daha yaşandı.
Yetkililerin yaptığı açıklamaya göre, 50’li yaşlarında bir adam, aylar önce bir yarasa tarafından ısırıldıktan sonra “Avustralya yarasa lyssa virüsü” olarak bilinen ölümcül bir virüs nedeniyle hayatını kaybetti.
Lyssa virüsü, kuduz virüsü ile yakın akraba olan ve benzer klinik semptomlara yol açan bir patojendir.
NSW Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan bilgilendirmede, bu virüsün bulaştığı insanların sayısının oldukça az olduğu, ancak enfekte vakalarda şu ana kadar etkili bir tedavi yönteminin bulunmadığı vurgulandı.
İsmi açıklanmayan hasta, hastalığın ilerleyen evrelerinde hastaneye kaldırılmış ve kritik durumda yoğun bakım ünitesinde tedavi altına alınmıştı. Ancak ne yazık ki yapılan tüm müdahalelere rağmen yaşam mücadelesini kaybetti.
Virüs Nasıl Bulaşıyor?
Lyssa virüsü, kuduz virüsüne genetik olarak oldukça benzeyen bir virüs ailesine aittir. Enfeksiyon genellikle virüsü taşıyan bir yarasanın ısırığıyla ya da yarasa tükürüğünün açık yaraya, çiziğe veya mukoza yüzeyine temasıyla insana bulaşıyor.
Yarasalar doğal yaşam alanlarında bu virüsün taşıyıcılarıdır ve çoğunlukla kendileri hastalanmadan virüsü yayabiliyorlar.
Virüs vücuda girdikten sonra sinir sistemine yerleşir ve buradan merkezi sinir sistemine ulaşarak ciddi nörolojik bozukluklara neden olur.
Lyssa virüsü enfeksiyonunun kuluçka süresi oldukça değişkenlik gösterebilir; bazı durumlarda ilk semptomların ortaya çıkması sadece birkaç gün sürerken, bazı vakalarda bu süreç aylar hatta yıllar alabilir.
Belirtiler İlk Başta Masum Görünebilir
Lyssa virüsü enfeksiyonunun başlangıç belirtileri genellikle grip gibi hafif semptomlarla karıştırılabilir.
Hastalarda ilk aşamada baş ağrısı, yüksek ateş, halsizlik ve genel bir yorgunluk hali görülür.
Ancak hastalık ilerledikçe tablo daha da ağırlaşır. Sinir sistemini etkileyen virüs; felç, halüsinasyonlar (hezeyan), bilinç bulanıklığı, kas spazmları ve sonunda ölümle sonuçlanan ciddi nörolojik komplikasyonlara yol açar.
Avustralya’daki Vaka Sayısı Çok Az, Ancak Ölüm Oranı Yüksek
Lyssa virüsü ilk kez 1996 yılında Avustralya’da tespit edildi. O tarihten bu yana Avustralya’da bu virüsle enfekte olduğu doğrulanan yalnızca üç vaka kayıtlara geçti.
Ne yazık ki, bu üç kişinin tamamı hastalık nedeniyle hayatını kaybetti. Son yaşanan vaka ile birlikte lyssa virüsüne bağlı ölümlerin tümü ölümle sonuçlanan nadir ama oldukça ölümcül vakalar arasında yer alıyor.
Yetkililer, enfekte olan son kişinin virüse başka yollarla mı maruz kaldığı yoksa yalnızca yarasa ısırığının mı etkili olduğu konusunda incelemelerin sürdüğünü açıkladı.
Bu durum, lyssa virüsünün potansiyel bulaş yollarının tam anlamıyla anlaşılmasının hâlâ araştırma konusu olduğunu gösteriyor.
Tüm Yarasalar Potansiyel Tehdit Oluşturabilir
NSW Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Avustralya’daki tüm yarasaların bu virüsün potansiyel taşıyıcısı olabileceğine dikkat çekildi.
Herhangi bir yarasa ile doğrudan temasta bulunmanın ciddi bir risk oluşturabileceği uyarısında bulunuldu.
Yetkililer, vatandaşların yaralı, hasta ya da yerde hareketsiz duran yarasalara yaklaşmamaları gerektiğinin altını çizdi.
Özellikle yarasa rehabilitasyonu veya kurtarma faaliyetleri gibi durumlarda yalnızca eğitimli ve koruyucu ekipman kullanan kişilerin müdahalede bulunması gerektiği belirtildi.
Isırık Durumunda Ne Yapılmalı?
Sağlık yetkilileri, olası bir yarasa ısırığı veya yarasa tükürüğünün ciltteki açık bir bölgeyle temas etmesi halinde hızlı bir ilk yardım müdahalesinin hayati önem taşıdığını vurguladı.
Böyle bir durumda yapılması gerekenler şu şekilde sıralandı: Yarayı Hemen Temizleyin: En az 15 dakika boyunca yara bölgesini bol su ve sabunla dikkatlice yıkayın. Bu işlem, virüs yükünü azaltmaya yardımcı olabilir.
Antiseptik Uygulayın: Temizleme işleminin ardından, virüslere karşı etkili olan bir antiseptik solüsyon kullanarak yara bölgesini dezenfekte edin.
Hızla Tıbbi Yardım Alın: Yarasa teması sonrası mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurun. Gerekli görülmesi durumunda kuduz önleyici aşılama (profilaksi) ve diğer destekleyici tedaviler uygulanabilir.
Henüz Etkili Bir Tedavi Yok
Lyssa virüsüne yakalanan kişiler için henüz kesin ve etkili bir tedavi yöntemi bulunmuyor. Kuduz vakalarında kullanılan aşı ve immünoglobulin uygulamaları bazı durumlarda önerilse de lyssa virüsünün spesifik tedavisi konusunda dünya genelinde araştırmalar devam ediyor. En iyi korunma yöntemi ise virüsle hiç temas etmemek.
Uzmanlardan Uyarılar
Avustralya sağlık otoriteleri, halkı doğada bulunan yarasalara yaklaşmamaları ve bu hayvanlarla herhangi bir şekilde temas kurmamaları konusunda uyardı.
Ayrıca, hayvan kurtarma ya da bakım faaliyetlerinde yer alan gönüllülerin ve profesyonellerin, uygun koruyucu giysi ve eldiven kullanmaları zorunlu tutuluyor.
Halk arasında genellikle yanlış bilinen bir konuya da açıklık getirildi: Yarasanın sağlıklı görünmesi, virüs taşımadığı anlamına gelmez. Virüsü taşıyan yarasalar hastalık belirtisi göstermeden de insanlara bulaştırabilir.
Lyssa virüsü, her ne kadar son derece nadir görülse de ölümcül potansiyele sahip bir hastalık olarak önemini koruyor.
Avustralya gibi yarasaların doğal yaşamın bir parçası olduğu bölgelerde, bu tür vakalar halk sağlığı açısından dikkatle izleniyor.
Uzmanlar, toplumun bilgilendirilmesinin ve olası temas durumlarında hızlı müdahalenin, hastalığın yayılmasını önleyebilecek en etkili yöntemler olduğunu vurguluyor.
Bu son ölüm vakası, lyssa virüsünün ciddiyetini ve Avustralya'daki yaban hayatıyla temasta bulunan herkesin gerekli önlemleri almasının hayati önem taşıdığını bir kez daha hatırlatıyor.
YILDIZ SAĞLAM KÜÇÜK
