Nükleer Düzenleme Kurumu'ndan Madenlere Sıkı Denetim
Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK), 19 Kasım 2025 tarihli ve 33082 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan iki ayrı Kurul Kararı ile nükleer hammadde içeren madenlerde emniyet standartlarını yükselten önemli düzenlemeleri hayata geçirdi. 13/11/2025 tarihinde alınan bu kararlarla, "Madenlerde Uygulanacak Nükleer Emniyet Önlemlerine İlişkin Usul ve Esaslar" onaylanmış ve bu Usul ve Esaslar doğrultusunda hazırlanacak olan "Madenler İçin Nükleer Emniyet Planı İçeriği" belirlenmiştir.
Bu düzenlemeler, nükleer hammaddelerin doğada bulunan formlarının ana veya yan ürün olarak çıkarıldığı ve/veya depolandığı tesislerde düzenleyici kontrole tabi faaliyetlerin yürütülmesi sırasında alınması gereken emniyet önlemlerinin usul ve esaslarını belirliyor.
Nükleer Emniyet Planı Zorunluluğu: Hırsızlık, Sabotaj ve Siber Tehditlere Karşı Kalkan
Yeni Usul ve Esaslar'ın en kritik maddelerinden biri, Kuruluşlara (yetkilendirilmek üzere başvuran veya yetkilendirilen tüzel kişilikler ) Nükleer Emniyet Planı hazırlama zorunluluğu getirmesidir.
Bu plan, nükleer maddeleri hedef alan hırsızlık, sabotaj, yetkisiz erişim ve diğer kötü niyetli girişimleri engellemek, tespit etmek ve müdahale etmek üzere gerekli tüm emniyet önlemlerini içermelidir.
Plan, işletme lisansı başvurusu ekinde, "Hizmete Özel" gizlilik derecesiyle NDK'ya sunulacak. Kurum, gerekli görmesi halinde ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerini alarak planı değerlendirecek.
Değerlendirme sonucunda değişiklik/düzeltme istenebilir ve Kuruluş, planı yeniden hazırlayarak Kuruma sunmakla yükümlüdür. Planın uygulanması, düzenli olarak izlenmesi ve iyileştirme yapılması Kuruluşun sorumluluğundadır.
Madenler İçin Asgari Emniyet Önlemleri Neler?
Usul ve Esaslar, madenlerde Kuruluşlar tarafından alınması gereken asgari emniyet önlemlerini de net bir şekilde tanımlıyor. Bu önlemler arasında şunlar yer alıyor:
Fiziksel Bariyerler: Nükleer maddelerin bulunduğu veya depolandığı alanlar, yetkisiz erişimi engelleyecek şekilde duvar, çit ve benzeri fiziksel bariyerlerle çevrilecek. Bu bariyerlere radyasyon uyarı işareti yerleştirilmesi zorunludur.
Erişim Kontrolü: Erişim noktaları mümkün olan en az sayıda tutulacak ve sadece yetkili personelin erişimine imkan tanıyacak düzenlemeler yapılacak. Yasak eşya listesi belirlenecek ve erişim kontrol noktalarında tespit tedbirleri alınacak.
Sürekli Gözetim: Nükleer maddelerin bulunduğu alanlar sürekli gözetim altında tutulacak ve Alarm İzleme Merkezi'ne bağlı kameraların görüntüleri izlenebilirliğe imkan verecek şekilde en az bir ay süreyle muhafaza edilecek.
Envanter Kontrolü: Nükleer maddelerin miktarını tespit, kayıt ve doğrulama amacıyla envanter kontrolü prosedürü oluşturulacak, düzenli aralıklarla gerçekleştirilecek ve kayıtlar arşivlenecek.
Siber Güvenlik: İlgili mevzuatta yer alan bilgi güvenliği ve siber güvenliğin sağlanmasına yönelik gerekler yerine getirilecek.
Müdahale Prosedürleri: Yetkisiz erişim tespiti halinde özel güvenlik görevlileri veya kolluk kuvvetleriyle derhal müdahale edilecek. Ayrıca çalınma veya kaybolma durumunda nükleer maddenin yeniden ele geçirilmesine ilişkin prosedür belirlenecek.
Eğitim ve Tatbikat: Kuruluş, ilgili personeli nükleer emniyet planı doğrultusunda bilgilendirecek ve gerekli eğitimleri almasını sağlayacak. Emniyet önlemlerinin etkinliğini değerlendirmek amacıyla yılda en az bir kez tatbikat gerçekleştirilecek ve sonuç raporları NDK'ya sunulacak.
Nükleer Emniyet Planı'nın Ayrıntılı İçeriği Belirlendi
İkinci Kurul Kararı ile "Madenler İçin Nükleer Emniyet Planı İçeriği" de detaylı bir şekilde belirlendi. Bu içerik, Madenlerde Uygulanacak Nükleer Emniyet Önlemlerine İlişkin Usul ve Esaslar kapsamında hazırlanacak planın biçim ve içeriğini oluşturuyor.
Plan, 9 ana başlık ve alt maddelerden oluşuyor:
GİRİŞ: Tesise, faaliyetlere ve planın hazırlanma amacına, hukuki dayanağına, kapsamına ve içeriğine ilişkin genel bilgiler ile Kuruluşun iletişim bilgileri.
TESİSE İLİŞKİN BİLGİLER: Tesisin konumunu, yerleşimini, sınırlarını, binalarını ve faaliyet alanlarını gösteren güncel harita/şema/uydu görüntüleri sunulacak. Nükleer maddelerin çıkarıldığı/depolandığı alanlar harita üzerinde açıkça işaretlenecek.
Temel İlkeler ve Politikalar: Yönetim Sistemi, Emniyet Kültürü, Kalite Yönetimi, Güvenilirlik Teyidi Programı, Sürdürülebilirlik Programı, Bilgi Güvenliği ve Siber Güvenlik dahil olmak üzere temel ilke ve politikalar açıklanacak.
Özellikle gizlilik dereceli bilgilerin korunmasına yönelik fiziksel ve idari önlemler ile bilgisayar tabanlı sistemlerin siber güvenliği prosedürleri yer alacak.
Emniyet Organizasyonu: Emniyet organizasyonu yapısı şema olarak sunulacak, görev ve sorumlulukların dağılımı, emniyet personelinin yeterliliği ve eğitim planları detaylandırılacak.
Emniyet Sistemi: Emniyet sisteminin amaçları ve kötü niyetli girişimlere maruz kalabilecek hedefler (bilgisayar sistemleri, gizlilik dereceli bilgi içeren yerler dahil) listelenecek.
Usul ve Esaslar'daki asgari önlemlerin tesiste nasıl uygulandığı fiziksel bariyerler, erişim kontrolü, alarm izleme merkezi, iletişim, gözetim ve aydınlatma başlıkları altında ayrıntılı olarak açıklanacak.
Müdahale: Kötü niyetli eylemlere müdahale etmek için özel güvenlik görevlilerinin organizasyonu, sorumlulukları, sayıları, teçhizatları ve Emniyet Müdahale Planı'nın detayları (komuta zinciri, ana müdahale adımları) açıklanacak.
Uygulama Prosüdürleri: Erişim kontrolü, envanter kontrolü gibi emniyet faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin prosedürler, planın gözden geçirilmesi ve güncellenmesi süreçleri ile bildirim ve raporlama prosedürleri listelenecek.
Denetim ve Yaptırım Kapıda
Kuruluşların bu Usul ve Esaslar kapsamındaki yükümlülükleri Nükleer Düzenleme Kurumu'nun denetimine tabidir. İlgili mevzuat veya yetki koşullarına, Kurum kararlarına ve talimatlarına aykırı hareket edildiğinin tespit edilmesi hâlinde ise idari yaptırım uygulanacaktır.
Bu yeni düzenlemeler, Türkiye'deki nükleer hammadde kaynaklarının güvenliğini uluslararası standartlara taşımayı amaçlayan önemli bir adım olarak görülüyor. Usul ve Esaslar yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir
Yorumlar
Kalan Karakter: