İsyankar bakışlar, deri ceketler ve duman altı okul tuvaletleri... 90'lı yılların lise filmlerinden aşina olduğumuz bu sahneler artık geride kaldı. Avrupa Birliği Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı Ajansı (EUDA) tarafından desteklenen ve 37 ülkeden 113.000 öğrenciyle yapılan dev ESPAD 2024 araştırması, Avrupa gençliğinin profilini yeniden çizdi. Sonuçlar, basmakalıp yargıları yıkarken, özellikle komşumuz Bulgaristan için alarm zilleri çalıyor.
Z Kuşağı, geleneksel bağımlılıklardan uzaklaşırken, teknoloji kaynaklı krizler ve kimyasal kaçışların pençesinde "derin bir dönüşüm" yaşıyor.
Geleneksel Düşüş, Dijital ve Kimyasal Yükseliş
Raporun 30. yılını kutlayan veriler, 15-16 yaş grubundaki gençlerin alışkanlıklarında radikal bir değişimi ortaya koyuyor:
Sigarada Tarihi Düşüş: 1995'te %68 olan sigara deneme oranı, 2024'te %31'e geriledi. Günlük içicilik ise %7,9 gibi düşük bir seviyede.
Vaping (Elektronik Sigara) Patlaması: Sigaradaki bu düşüş ne yazık ki bir zafer değil. Çünkü Avrupalı 9. sınıf öğrencilerinin %44'ü hayatında en az bir kez elektronik sigara kullanmış durumda. Hem sigara hem e-sigarayı birlikte kullananların oranı geçen ay %28'e fırladı.
Alkol: Alkol tüketimi 2007 zirvesinden bu yana en düşük seviyede olsa da, hala en yaygın psikoaktif madde. Gençlerin %31'i son bir ayda "aşırı sarhoşluk" (binge drinking) yaşadığını belirtiyor.
Komşumuz Bulgaristan "Kötü Alışkanlıklar" Listesinin Zirvesinde
Araştırmanın en çarpıcı sonuçlarından biri, komşumuz Bulgaristan ile ilgili verilerde gizli. Avrupa genelinde düşüş eğilimi varken, Bulgaristan birçok riskli davranışta listenin en tepesinde yer alıyor:
Sigara Şampiyonu: Bulgaristan, %20'lik oranla Hırvatistan ile birlikte Avrupa'da günlük sigara kullanımının en yüksek olduğu ülke.
Gülme Gazı Tehlikesi: Veri toplanan 18 ülke arasında "gülme gazı" (inhalanlar) kullanımının en yüksek olduğu yer yine komşumuz.
Erken Yaşta Alkol: 13 yaş ve altında aşırı alkol tüketimi oranı Avrupa ortalaması %8 iken, Bulgaristan'da bu oran %14. Gürcistan'ın hemen ardından ikinci sıradalar.
Kız Çocuklarında Risk: Bulgaristan'da kız çocukları sigaraya erkeklerden daha erken yaşta (13 yaş altı) başlıyor. Ayrıca reçetesiz ilaç kullanımında (%11) ve stresle başa çıkmak için hap yutmada Avrupa ortalamasının üzerindeler.
Cinsiyet Uçurumu Kapanıyor: Kızlar Risk Almada Öne Geçiyor
ESPAD 2024, toplumsal cinsiyet normlarında da bir deprem yaşandığını belgeliyor. Artık "riskli davranışlar" sadece erkeklere özgü değil; hatta kızlar bazı alanlarda erkekleri geride bırakıyor:
Elektronik Sigara: Kızların kullanım oranı %46, erkeklerin ise %41.
Hap Kullanımı: Reçetesiz ilaç kullanımında kızlar (%16) erkeklerden (%11) daha önde.
Aşırı Alkol: Tarihte ilk kez, ağır aralıklı içki içmede kızlar (%31), erkekleri (%30) geçti.
Ruh Sağlığı: Kızların %53'ü sosyal medya bağımlısı olduğunu belirtirken, erkeklerde bu oran %42.
"Sessiz Kriz": Ruh Sağlığı ve Dijital Bataklık
Gençlerin yaşadığı sorunlar artık sadece vücutlarına aldıkları maddelerle sınırlı değil. Rapor, "Sessiz Kriz" olarak adlandırdığı ruh sağlığı çöküşüne dikkat çekiyor.
Mutsuzluk: Öğrencilerin sadece %59'u ruh sağlığını "iyi" olarak tanımlıyor. Kızlarda bu oran %49'a kadar düşüyor; yani her iki kızdan biri ruhsal açıdan iyi hissetmiyor.
Dijital Kumar ve Oyun: Öğrencilerin %80'i son bir ayda dijital oyun oynadı. Erkekler oyun ve kumara daha yatkınken, son 12 ayda para karşılığı kumar oynayanların oranı %23'te sabit kaldı. Ancak bu grubun %9'u şimdiden bağımlılık belirtileri gösteriyor.
Reçetesiz Kaçış: Gençlerin %14'ü (yedide biri), doktor reçetesi olmadan sakinleştirici veya ağrı kesici kullanarak stres, kaygı ve uykusuzlukla baş etmeye çalışıyor.
Uyuşturucuda Durum Ne?
Esrar kullanımı %12'ye gerileyerek düşüş eğilimini sürdürüyor. Ancak kokain, ecstasy ve amfetamin gibi maddelerin kullanımı %5 civarında seyrediyor. Yeni psikoaktif maddeler (NPS) kullanımı ise Polonya ve Slovenya gibi ülkelerde endişe verici boyutlarda.
Gençlerin dünyası, büyüme hızlarından bile daha hızlı değişiyor. Komşumuz Bulgaristan ve tüm Avrupa'daki veriler, ebeveynlerin ve yetkililerin "eski usul" tedbirleri bir kenara bırakıp; dijital bağımlılıklar, ruh sağlığı ve yeni nesil kimyasal tehditlere odaklanması gerektiğini haykırıyor.
Yorumlar
Kalan Karakter: