Sana iyilik yapamam seni sevemem

Merhaba sevgili okurlar, nasılsınız? Bugün size, iyilik yapma üzerine manipülatif bir yaklaşımdan bahsetmek istiyorum: Ben Franklin etkisi. Benjamin Franklin Etkisi, insanların özellikle önceden sevmedikleri veya nötr hissettikleri kişilere iyilik yaptıklarında, bu kişilerden hoşlanmaya başlamalarına sebep olan bir bilişsel önyargıdır. Örneğin, Benjamin Franklin Etkisi, sizden pek hoşlanmayan birinin size bir kitap uzattıktan veya bir işinize yardım ettikten sonra sizden hoşlanmasını sağlayabilir.
Kısaca "Ben Franklin Etkisi" olarak da bilinen bu etki, insanlarla iletişim kurarken kullanabileceğiniz veya üstünüzde kullanılabileceğinden farkında olmanızın size yarar sağlayacağı bir kavramdır. Bu nedenle bu makalede Benjamin Franklin etkisiyle ilgili bilgi edinecek ve nasıl kullanabileceğinizi, diğer insanların kullandığını nasıl anlayabileceğinizi öğreneceksiniz.
İnsanlar Neden Benjamin Franklin Etkisine Kapılır?
Benjamin Franklin etkisi genellikle "Bilişsel Uyumsuzluk Teorisi" ile açıklanır. Bu teoriye göre aynı anda çelişen iki farklı inanca sahip olmak, insan zihnini yorar. İnsanlar Benjamin Franklin etkisine kapılır, çünkü yeterince hoşlanmadıkları biri için yaptıkları iyilik davranışları ve düşünceleri arasındaki çelişkinin yarattığı bilişsel uyumsuzluğu azaltmak isterler.
İnsanlarla aramızdaki gerilimi çözebilmemiz için onlara yaklaşımlarımızı, davranışlarımızı, düşüncelerimizi değiştirebiliyoruz. Bu da, sosyal toplum içerisinde anlaşmazlık ve uyumsuzlukların çözülmesini sağlıyor.
Buradan çıkarılacak sonuç şudur: Birisi size bir iyilik yaptığında, hoşlanmadıkları biri için yapacakları bir iyiliğin doğuracağı uyumsuzluğu önlemek için, bu iyiliği haklı çıkarmak ister. Bunu yapmanın en kolay yolu da kendilerini aslında sizden hoşlandıklarına inandırmaktır, durum aslında böyle olmasa da...
İnsan, iyilik yaptığı kişiden hoşlandığı, onun bu iyiliği hak ettiğini veya iyiliğine karşılık vereceğini düşündüğü sürece bu kişiye iyilik yapmak için yeterli gerekçesi olduğunu düşünür. Buna örnekler verilebilir ancak kişi saygı duymadığı, hoşlanmadığı birine veya bir yabancıya iyilik yapmaya mecbur kaldığında ve yaptığında karşısındakini özellikle sevmediğinden veya bir geri dönüş beklemediğinden yaptığı iyilik için yeterli gerekçesi yoktur.
Buna bağlı olarak hoşlanmadığı veya nötr hissettiği birine iyilik yapan kişi kendine gerekçe yaratmak adına bu insandan hoşlanabilir. Bu tahmin, bilişsel uyumsuzluk teorisine dayanır. Sevilmeyen birisine iyilik yapılırsa davranış ve kişinin sevilmediği bilgisi çelişir. Bu durum, insanlar genelde hoşlanmadıkları kişilere iyilik yapmayacağı için rahatsız edicidir. Rahatsızlığı azaltmanın bir yolu kişiyi daha çok sevmek yani kişinin bu iyiliği hak ettiğine kendini inandırmaktır.
Genel olarak, Benjamin Franklin Etkisini yaşıyoruz çünkü beyinlerimiz bilişsel bir uyumsuzluğu engellemek adına yaptığımız iyilikleri gerekçelendirmeye çalışıyor ve iyilik yapılan kişiden hoşlanmamız gerektiği sonucuna varıyor. Bunun haricinde başkasına yönelik baskın bir tutumumuz yoksa çoğunlukla onlara karşı davranışımızı tutum olarak benimsememiz gibi etkenler de Ben Franklin Etkisine yol açabiliyor.
Ayrıca bu etkinin manipülatif doğası sebebiyle üstünüzde uygulanmasından hoşlanmayabilirsiniz. Bu gibi durumlarda bu önyargının üstünüzdeki etkisini en aza indirgemek isteyebilirsiniz. Bunun için ilk adım Benjamin Franklin etkisinin farkında olmak ve insanların bu etkiyi kullanarak fikrinizi değiştirmeye çalıştığı durumları saptamaktır.
Negatif Benjamin Franklin Etkisi
İlk olarak insanlar yaşayabilecekleri herhangi bir bilişsel uyumsuzluğu engellemek isterler. Bu nedenle bir iyilik yaptıklarında eğer halihazırda hoşlanmıyorlarsa bu kişiden hoşlanmaları gerektiğine karar verirler.
İnsanlar bir başkasına karşı net bir tutuma sahip değilse tutumlarını davranışlarını gözlemleyerek oluşturabilirler.
Sonuç olarak Negatif Benjamin Franklin Etkisi de vardır. Yani insanlar halihazırda hoşlanmadıkları birine bir kötülük yaptıklarında kişiye karşı daha negatif duygular beslemeye de başlayabilirler. Bu, hem kötü davranışlarını gerekçelendirme eğiliminden hem de kötü duygularının bu davranışlardan kaynaklanmasından ileri geliyor olabilir.
Sevgiyle kalın...
Mukaddes Gezer