Tarihi dönemi aydınlatan kitap

Tarihi dönemi aydınlatan kitap: Ford bir asır önce İstanbul'da otomobil fabrikası girişiminde bulundu

Tophane Ambarları İdaresi’nin tarihine ışık tutan kitap: Henry Ford, İstanbullu tüccarlara tahsis edilen antrepoları ‘kişisel ricayla’ aldı

İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’nın ilk iştiraki olan Tophane Ambarları İdaresi’nin nasıl ve neden kurulduğu ve bu hikayenin nasıl bittiğini anlatan kitap okuyucularla buluştu. Kitapta, İstanbul’daki ticaret buhranına son vermek için kurulan idarenin Ford’un bölgesel montaj fabrikası için mecburen feda edildiği anlatıyor.

Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde ticari faaliyetleri adeta kilitleyen antrepo sorununa çözüm bulmak için İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’nın girişimleriyle kurulan Tophane Ambarları İdaresi’nin tarihi kitaplaştırıldı.

Türk ticaretinin kalbi olan İstanbul’da ithalat ve ihracatı çıkmaza sokan en büyük sorunlardan birinin çözülmesi için yanan bu umut ışığının hikayesi uzun sürmedi. Bu girişimin tarihine ışık tutmak için Doç. Dr. Şefik Memiş’in yazdığı “İstanbul Ticaret Odası’nın İlk İştiraki Tophane Ambarları İdaresi” isimli kitap İstanbul Ticaret Odası tarafından okuyucuyla buluşturuldu.

Malların sevk edilememesi ya da gümrüklerde gemilerden indirilememesi nedeniyle ithalat ve ihracat durmuş, bu durum da kıtlığa ve pahalılığa yol açmıştı. İstanbullu iş insanları Cumhuriyet’in ekonomi kadrosunun incelemesi için bu sorunların çözümünün anlatıldığı raporlar hazırladı. Kitapta bu raporların ayrıntıları da yer aldı. Raporlarda, sorunları çözülmemesi durumunda İstanbul’un uluslararası iktisadi faaliyet merkezi olma özelliğini kaybedeceğine dikkat çekiliyordu.

“ATATÜRK TARAFINDAN TAHSİS EDİLDİ”

Doç. Dr. Memiş’in kitabında, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’nın ısrarlarının çözüm getirdiğine vurgu yapılıyor. Hükümetin hem Ayvansaray antreposunun açılmasını hem de Seyrüsefain İdaresi’ne ait Tophane antrepolarının oda yönetimine tahsis edilmesini kabul ettiğinin anlatıldığı kitapta, tahsis kararnamesinin altında Atatürk’ün imzası olduğu bilgisi yer alıyor.

HENRY FORD, BURAYI BİZZAT İSTEDİ

Tophane Antrepoları, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’nın ilk iştiraki olarak kabul edilen Tophane Ambarları İdaresi’ne kiralanmış ve çalışmalar başlamıştı. Ancak küresel otomatın devlerinden Ford’un kurmak istediği bölgesel montaj fabrikası bu girişimin sonunu getirdi.Bu fabrika için Yunanistan’da çalışmalara başlansa da Ford’da görev yapan bir Türk bu yatırımın Türkiye’de yapılması için girişimlerde bulundu. Böylece Türkiye hükümeti ile Ford arasında görüşmeler başladı. Fabrika alanı için İstanbullu işadamları için tahsis edilen gümrük antrepoları isteniyordu. Ford patronu Henry Ford da bunun için kişisel ricada bulundu. Sonunda “ülkenin yüksek çıkarları” gereği alan Ford’a tahsis edildi.

“ÜLKENİN ÇIKARLARI BUNU GEREKTİRİYORDU”

Kitabın yazarı Memiş, odanın antrepo yönetiminde başarılı olduğunu, İstanbul’daki antrepo buhranının hafiflemesini sağladığını belirtiyor ancak şunu hatırlatıyor: "Henry Ford’un bizzat ilettiği ricanın geri çevrilmesi, Türkiye’nin montaj da olsa bir otomobil fabrikasına kavuşmasının engellemesi söz konusu olamazdı. Odaya ihsan’ edilen Tophane Antrepolarının kiralanması fırsatı, aynı hızla hükümet tarafından geri alındı.

Böylece İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’nın ilk iştiraki kabul edilen Tophane Ambarlar İdaresi’yle ilgili sözleşme hükümetin isteğiyle feshedildi. İstanbul Ticaret Odası yönetimi de Ford’un bu bölgeye otomobil montaj fabrikası kurmasının ülkenin çıkarlarına uygun olduğunu düşünüyordu ve bu nedenle itiraz etmedi.