İnsanoğlunun sağlıklı ve verimli çalışabilmek için dinlenmeye ihtiyacı vardır. Anayasamıza göre “dinlenmek, çalışanların hakkıdır”. Bu nedenle kanunlarımızda da bir yıl boyunca çalışarak yorulan iş görene dinlenerek yorgunluğunu atması için ücretli yıllık izin hakkı tanınmış ve yasal düzenlemelerle ücretli yıllık izin hakkı garanti altına alınmıştır.
En az bir yıl çalışanın izin hakkı var
Deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilmesi zorunludur. Yıllık ücretli izin vazgeçilmesi mümkün olunmayan bir hak olup yıllık izin hakkının bir başkasına devredilmesi ya da iş ilişkisi devam ederken yıllık izinlerin paraya tevdi edilmesi de mümkün değildir.
4857 sayılı İş Kanun’un “Yıllık Ücretli İzin Hakkı Ve İzin Süreleri” başlıklı 53. maddesine göre; İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
İzin süresi işçinin kıdemi ve yaşına göre belirlenir
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi işçinin işyerindeki kıdemi ve yaşına göre değişiklik gösterir. Kanun metni uyarınca işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; a- Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, b- Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, c- Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden,az olamaz. Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanırken,onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresinin yirmi günden az olması mümkün değildir. Öte yandan yıllık izin sürelerinin iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılması mümkündür. İzin takibi işverenin sorumluluğunda İş Kanununun 52/6. Maddesinin son cümlesinin "İşveren, iş yerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır." şeklindeki düzenlemesine göre yıllık ücretli izinlerin kullandırıldığının ispatı külfeti işveren üzerindedir. Ne bordrolarda izin ücreti tahakkuk ettirilmesi ne de bu ücretlerin ödendiğinin banka kayıtlarına göre belirlenmesi yıllık izin kullandırıldığı anlamına gelmez. İşçi çalışmaya devam ettiği halde bir kısım çalışma günlerinin izin olarak gösterildiğinden, ücretli izin kullandırılmadığı anlaşılır. Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez İş Kanunun 56. Maddesinde yıllık ücretli iznin işveren tarafından bölünemeyeceğini hüküm altına almaktadır. Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile birbölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir. Yıllık ücretli izin bölünürse idari izne dönüşür Yıllık izin süresini, işçisinin rızasını almaksızın yahut işçi rızasını ispatlayıcı delilleri saklamaksızın, bölerek kullandıran işverenlerin 10 günün altında kullandırdığı izinler işverence verilmiş idari izinler olarak kabul edilir..
İzin süresi işçinin kıdemi ve yaşına göre belirlenir
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi işçinin işyerindeki kıdemi ve yaşına göre değişiklik gösterir. Kanun metni uyarınca işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; a- Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, b- Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, c- Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden,az olamaz. Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanırken,onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresinin yirmi günden az olması mümkün değildir. Öte yandan yıllık izin sürelerinin iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılması mümkündür. İzin takibi işverenin sorumluluğunda İş Kanununun 52/6. Maddesinin son cümlesinin "İşveren, iş yerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır." şeklindeki düzenlemesine göre yıllık ücretli izinlerin kullandırıldığının ispatı külfeti işveren üzerindedir. Ne bordrolarda izin ücreti tahakkuk ettirilmesi ne de bu ücretlerin ödendiğinin banka kayıtlarına göre belirlenmesi yıllık izin kullandırıldığı anlamına gelmez. İşçi çalışmaya devam ettiği halde bir kısım çalışma günlerinin izin olarak gösterildiğinden, ücretli izin kullandırılmadığı anlaşılır. Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez İş Kanunun 56. Maddesinde yıllık ücretli iznin işveren tarafından bölünemeyeceğini hüküm altına almaktadır. Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile birbölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir. Yıllık ücretli izin bölünürse idari izne dönüşür Yıllık izin süresini, işçisinin rızasını almaksızın yahut işçi rızasını ispatlayıcı delilleri saklamaksızın, bölerek kullandıran işverenlerin 10 günün altında kullandırdığı izinler işverence verilmiş idari izinler olarak kabul edilir..