Aşırı yararlanma (Gabin)

SORU 1: Aşırı Yararlanma Nedir?
TDK’ye göre, gabin kelimesi anlamı şu şekildedir:“Alışverişte satın alınan mala ödenen karşılığın, malın değerinden çok fazla olması, alışverişte hile yapma- Edimler arasında açık oransızlık”
Sözleşmenin taraflardan birinin diğerinin içinde bulunduğu zayıf durumdan yararlanmak suretiyle, tarafların edimleri arasında oluşturulan orantısızlık hali ve bu orantısızlık nedeniyle bir tarafın temin ettiği haksız yarardır. Yani taraflardan birinin içinde bulunduğu olumsuz koşullardan yararlanmak suretiyle sözleşme özgürlüğünün kötüye kullanılmasının yani olumsuz koşullar içinde bulunan kişinin sömürülmesidir.
SORU 2: Aşırı Yararlanma Hükümleri Nelerdir?
6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun “Aşırı yararlanma” başlıklı 28’inci maddesinde; “Bir sözleşmede karşılıklı edimler arasında açık bir oransızlık varsa, bu oransızlık, zarar görenin zor durumda kalmasından veya düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden yararlanılmak suretiyle gerçekleştirildiği takdirde, zarar gören, durumun özelliğine göre ya sözleşme ile bağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek ediminin geri verilmesini ya da sözleşmeye bağlı kalarak edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini isteyebilir.” şeklinde düzenleme mevcuttur.
SORU 3: Aşırı Yararlanmanın Gerçekleşmesi İçin Gerekli Koşullar Nelerdir?
Bu üç unsur ise şu şekildedir:
• Edimler Arasındaki Aşırı Orantısızlık Bulunması
• Zarar Görenin Kanunda Sayılan Olumsuz Koşullardan Birini Taşıması
• Mağdurun Sömürülmesi
• Olumsuz Koşullar
TBK Madde 28’de belirtilen zarar görenin içinde bulunduğu olumsuz koşulları şu şekildedir:
• Zor Durumda Kalma
• Düşüncesizlik
• Deneyimsizlik
SORU 4: Aşırı Yararlanmanın Hüküm ve Sonuçları Nelerdir?
İlgili kanun maddesine göre zarar gören, sözleşme ile bağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek edimin geri verilmesini ya da sözleşmeye bağlı kalarak edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini isteyebilir.
TBK Madde 28 ile zarar görene seçimlik hak tanınmıştır. Bu seçimlik haklar şunlardır:
• Sözleşmenin İptalinin İstemesi
• Edimler Arası Oransızlığının Giderilmesi Talebi

SORU 5: Aşırı Yararlanmada Zamanaşımı Süresi Nedir?
Mağdurun deneyimsizlik halinde, aşırı yararlanmayı öğrendiği tarihten itibaren 1 yıllık süre içerisinde sözleşme ile bağlı olmadığını veya edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini talebini bildirmesi gerekmektedir.Aşırı yararlanmanın mağdurun zorda kalması halinde gerçekleştiği durumda ise söz konusu 1 yıllık süre zor durumda kalmanın bittiği andan itibaren başlayacaktır.Zamanaşımı süresi en fazla beş yıl olarak kabul edilmiştir. 5 yıllık sürenin başlangıç tarihi ise sözleşmenin yapıldığı tarihtir. Zarar görenin kanunda öngörülen bu süreleri kullanılmaması halinde aşırı yararlanma artık ileri sürülemez.
Avukat Ezgi ENGİN