Covid-19 hayatın tüm evrelerinde olduğu gibi iş hayatının işleyişinde de birçok hususun değişimini beraberinde getirdi. Söz gelimi salgın öncesi ücretsiz izin talebinin işçiden gelmesi bir zaruretken 7244 sayılı Kanunla birlikte ücretsiz izin için işverene inisiyatif tanındığı gibi işçinin de nakdi ücret desteği alması sağlandı. Bu dönemin en çarpıcı tedbirlerinden biri de 4857 sayılı İş Kanunu’na Geçici 10. maddesiyle iş akdi fesihlerine getirilen yasaklama hiç kuşkusuz. 3 ay süreyle iş akdinin işveren tarafından sonlandırılmasına cezai yaptırım getiren yasa Cumhurbaşkanınca gerekli görülmesi halinde yasağın 6 aya kadar uzatılmasını da öngörüyor.
Fesih yasağı 7244 sayılı Kanunun yürürlük kazandığı tarih olan 17 Nisan 2020 tarihi itibarıyla başladı ve bir uzatma gelmezse 17 Temmuz 2020 tarihine kadar da devam edecek. Yasa koyucu işverene getirdiği fesih yasağının kapsamını oldukça geniş tutmuş durumda. İstisna bırakılan çıkış nedeni dışında yani, 4857 sayılı İş Kanunu’nun işverenin haklı nedenle derhal fesih nedenlerinin sıralandığı madde olan 25. maddenin, II numaralı bendindeki “ahlak ve iyiniyete uymayan nedenler” haricinde işverenin yaptığı tüm fesihlerin yasak kapsamında olduğunu söyleyebiliriz.
İş sözleşmesinin sonlandırılmasına dair yasaklamada gaye, akdin işveren tarafından feshine engel olunmasıdır. Öte yandan çalışma hayatında iş ilişkileri tarafların her birinin irade beyanıyla sonlanabileceği gibi bazı durumlarda kendiliğinden de nihayete erebilir. Söz gelimi yapılan işin sona ermesi halinde tarafların irade beyanına bağlı olmaksızın bir sona erme söz konusu olacaktır. Tam da bu noktada pek çok işverenin yasağa uygun şekilde işlem yapabilmek için “Fesih yasağı hangi çıkışları kapsıyor” sorusuna şahit oluyoruz. Zira yasağa aykırı hareket edilmesi halinde her bir fesih için aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası ödenmesi söz konusu.
İşverenler çalışma ilişkisini sonlandırdıkları iş görenlere ilişkin bildirimi Sosyal Güvenlik Kurumu’na yaparlar. İşten ayrılış bildirgesi olarak isimlendirilen belgenin muhteviyatında işçinin çalışma akdinin neden sona erdiğini açıklayan birer kod bulunur. SGK’da bu kodlara bakarak işlem yapar. Konumuza dönecek olursak bir iş akdinin yasaklama kapsamında olup olmadığı, cezai işlem uygulanıp uygulanmayacağı işte bu kodlara bakılarak tespit edilir. Şu hal de hangi kodların yer aldığı bildirgelere ceza uygulanmayacağı kritik önemdedir.
Ben de önemine binaen işten ayrılış yasağı kapsamında yer alan SGK kodlarını bir tablo halinde paylaşmak istiyorum SGK FESİH KODU İŞTEN ÇIKIŞ NEDENLERİ 4857 G.M. 10 FESİH YASAĞI KAPSAMINDA MI?
1 Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi Evet
4 Belirsiz süreli İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi Evet
15 Toplu işçi çıkarma Evet
22 Diğer nedenler Evet
26 Disiplin kurulu kararı ile fesih Evet
27 İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih Evet
28 İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih Evet
31 Borçlar Kanunu, Sendikala Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih Evet
32 4046 sayılı Kanunun 21. maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih Evet
34 İşyerinin devri, işin veye işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih Evet İşverenlerin yukarıda yer alan tablodaki kodları kullanarak işten ayrılış bildirgesi düzenlemeleri halinde idari para cezası ile karşı karşıya kalacaklardır. İş akdinin işverence feshedildiği ve yasaklama kapsamında olan bir işlemin yanlış kodla SGK’ya bildirildiğinin tespitinin Sosyal Güvenlik Denetmenlerince tespit edilmesi halinde işverenin cezai maliyetinin daha da artacağı ise aşikardır.
Fesih yasağı 7244 sayılı Kanunun yürürlük kazandığı tarih olan 17 Nisan 2020 tarihi itibarıyla başladı ve bir uzatma gelmezse 17 Temmuz 2020 tarihine kadar da devam edecek. Yasa koyucu işverene getirdiği fesih yasağının kapsamını oldukça geniş tutmuş durumda. İstisna bırakılan çıkış nedeni dışında yani, 4857 sayılı İş Kanunu’nun işverenin haklı nedenle derhal fesih nedenlerinin sıralandığı madde olan 25. maddenin, II numaralı bendindeki “ahlak ve iyiniyete uymayan nedenler” haricinde işverenin yaptığı tüm fesihlerin yasak kapsamında olduğunu söyleyebiliriz.
İş sözleşmesinin sonlandırılmasına dair yasaklamada gaye, akdin işveren tarafından feshine engel olunmasıdır. Öte yandan çalışma hayatında iş ilişkileri tarafların her birinin irade beyanıyla sonlanabileceği gibi bazı durumlarda kendiliğinden de nihayete erebilir. Söz gelimi yapılan işin sona ermesi halinde tarafların irade beyanına bağlı olmaksızın bir sona erme söz konusu olacaktır. Tam da bu noktada pek çok işverenin yasağa uygun şekilde işlem yapabilmek için “Fesih yasağı hangi çıkışları kapsıyor” sorusuna şahit oluyoruz. Zira yasağa aykırı hareket edilmesi halinde her bir fesih için aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası ödenmesi söz konusu.
İşverenler çalışma ilişkisini sonlandırdıkları iş görenlere ilişkin bildirimi Sosyal Güvenlik Kurumu’na yaparlar. İşten ayrılış bildirgesi olarak isimlendirilen belgenin muhteviyatında işçinin çalışma akdinin neden sona erdiğini açıklayan birer kod bulunur. SGK’da bu kodlara bakarak işlem yapar. Konumuza dönecek olursak bir iş akdinin yasaklama kapsamında olup olmadığı, cezai işlem uygulanıp uygulanmayacağı işte bu kodlara bakılarak tespit edilir. Şu hal de hangi kodların yer aldığı bildirgelere ceza uygulanmayacağı kritik önemdedir.
Ben de önemine binaen işten ayrılış yasağı kapsamında yer alan SGK kodlarını bir tablo halinde paylaşmak istiyorum SGK FESİH KODU İŞTEN ÇIKIŞ NEDENLERİ 4857 G.M. 10 FESİH YASAĞI KAPSAMINDA MI?
1 Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi Evet
4 Belirsiz süreli İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi Evet
15 Toplu işçi çıkarma Evet
22 Diğer nedenler Evet
26 Disiplin kurulu kararı ile fesih Evet
27 İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih Evet
28 İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih Evet
31 Borçlar Kanunu, Sendikala Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih Evet
32 4046 sayılı Kanunun 21. maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih Evet
34 İşyerinin devri, işin veye işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih Evet İşverenlerin yukarıda yer alan tablodaki kodları kullanarak işten ayrılış bildirgesi düzenlemeleri halinde idari para cezası ile karşı karşıya kalacaklardır. İş akdinin işverence feshedildiği ve yasaklama kapsamında olan bir işlemin yanlış kodla SGK’ya bildirildiğinin tespitinin Sosyal Güvenlik Denetmenlerince tespit edilmesi halinde işverenin cezai maliyetinin daha da artacağı ise aşikardır.
