Askerlik dönüşünde işe iade davası açılır mı?

Belirsiz süreli iş sözleşmesi işçi ve işveren arasında karşılıklı ve sürekli bir edim ilişkisi kurar. Elbette iş sözleşmesi taraflarca kanunlar dairesinde sona erdirilebilir. Ancak işçi, iş sözleşmesinin işverence haksız ve keyfi olarak feshedilmesine karşı, Kanun koyucu tarafından 4857 Sayılı İş Kanununda yer alan “İş Güvencesi Hükümleri”yle korunma altına alınmıştır.
İşçinin iş güvencesi kurumlarından işe iade davasına başvurabilmesi için işçinin “iş güvencesi kapsamında” olması gereklidir. Buna göre işe iade hakkından yararlanmak isteyen işçinin; iş kanununa veya basın iş kanununa tabi olması, en az altı aylık kıdemi olması, işveren vekili olmaması, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışması, iş sözleşmesinin işverence feshedilmiş olması ve işe iade davasını süresinde açması güncel ifadesiyle süresi içerisinde arabulucuya başvurması zorunludur. Öte yandan işe iade hükümlerinin otuz ve daha fazla işçi çalıştırılmakta olan İş Kanununa tabi işyerleriyle sınırlı olduğu unutulmamalıdır.
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte işe iade talebiyle açılan davalarda mahkemeye gitmeden önce arabulucuya başvurma zorunluluğu getirilmiştir. İşe iade talebi olan işçi fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içerisinde arabulucuya başvurmalıdır. Başvuruya ilişkin süre hak düşürücü nitelikte olduğundan işçinin arabulucuya başvuru tarihi işe iade talebi bakımından hayati önemdedir. İşçinin arabulucuya başvuracağı son gün sözleşmesinin feshedildiği işverence kendisine tebliğ edildiği günün takip eden aydaki aynı günüdür. Bu noktadan hareketle ele alındığında askerlik dönüşü işe alınmayan işçi işe iade davası açamayacak ve iş güvencesinden yararlanamayacaktır. İş akdi askerlik sebebiyle sona erdirilmiştir, muvazzaf askerlik döneminde iş akdinin askıda olması vb. bir durum söz konusu olmadığından askerlik dönüşü mevcut olmayan iş akdinin işveren tarafından feshinden söz edilemez. Ancak işe alınma isteğinde bulunan eski işçisini işe başlatmayan işveren tazminat ödemek zorunda kalabilir.
Askeri veya kanuni bir ödevi biten eski işçilerle iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmeyen, şartları bulunduğu halde onları işe almayan işveren hakkında idari para cezası da uygulanmaz. İş Kanunu Madde 31. uyarınca şartlar sağlandığı halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.