Aynı İşyerinde Yeniden Çalışmaya Başlayan İşçi İçin Deneme Süresi Olur mu?

İşçinin talip olduğu işin ve çalışacağı iş yerinin çalışma koşulları ve iş imkanlarını değerlendirmesi; işverenin de çalıştıracağı işçiye ilişkin performansı, yetkinlik gibi hususları değerlendirebilmesi için 4857 Sayılı Kanun 15. Maddesinde hizmet akdinin tarafları olan işçi ve işverenin anlaşması durumunda iş sözleşmesine deneme süresi koyabilmelerine cevaz vermiştir. Süre bakımından kanuni sınırlamaya tabi tutulan deneme süresi; anlaşmanın bireysel yapılması yahut toplu sözleşmeye dayanmasına bağlı olarak farklılık gösterir.
Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak iş akdinin toplu sözleşmeye dayandığı durumlarda deneme süresinin toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılması mümkündür.
İş Kanunu’nun 13. maddesine göre işçi veya işveren, hizmet sözleşmesini sona erdirmek istediğinde karşı tarafa ihbar öneli tanımak zorundadır. Bilhassa, deneme kaydının bulunmadığı hallerde, iş sözleşmesi 1 gün bile sürse gerek işçi gerekse işverenin karşı tarafa en az 2 hafta ihbar öneli tanıması yahut ihbar tazminatı ödemesi gerekir. Ancak deneme süresi tanımlanmış iş sözleşmesinde deneme süresiyle sınırlı olmak kaydıyla ihbar süresi oluşmaz.
İhbar tazminatı, iş kanununun hem işçiye hem de işverene tanıdığı bir haktır. İşveren ve işçi, işten ayrılmadan önce çalışma süresine göre karşılıklı işten ayrılmadan önce bildirim sürelerine uymak zorundadır. Deneme süresinin bulunduğu sözleşmelerde ise, iş sözleşmesini deneme süresi içinde feshedecek olan işçi ve işveren açısından ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü yoktur. Yani taraflar Deneme süresi içinde iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilirler.
4857 Sayılı Kanunun 15. maddesinde işçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer haklarının saklı kalacağına vurgu yapılmıştır. Bu nedenle; işçinin deneme süresi içinde olsa dahi çalıştığı süreye ilişkin günlük normal ücreti ve varsa fazla çalışmalara ilişkin ücretleri ödenmelidir. Buna ek olarak, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde ücretli dinlenme hakkı, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmışsa ilave ücret hakkı ve iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmelerinde öngörülen tüm işçilik hakları da deneme süresinde dahi saklı kalacaktır.
Ülkemizde deneme süresi üzerine belki de en çok yapılan hata deneme süresinde sigorta zorunluluğu olmadığı yanılgısıdır. Deneme süresi, işçi ve işverene sadece ihbar süresine uyma zorunda olmadan ve tazminat ödemek zorunda kalmadan iş sözleşmesini feshetme olanağı tanımaktadır. Ancak Sosyal güvenlik mevzuatı açısından ise deneme süresi yoktur. Dolayısıyla deneme süresinde olsa dahi işçinin sigortası yapılmalıdır.
Aynı işyerinde daha önce de çalışmış ve aynı işi yapmış bir işçinin, tekrar işe alınması halinde, yeniden deneme süreli iş sözleşmesi yapılamaz. Ancak işyeri aynı olsa dahi işçinin daha önce gördüğü işten başka bir işte istihdam edilecek olması durumunda yeniden işe alınan işçi ile tekraren deneme süresi kararlaştırmak mümkündür.