Eşlerin boşanması halinde ev hayvanının durumu

Hukukumuzda ev hayvanlarının boşanma sonrasındaki hukukî durumuna ilişkin olarak mevzuat açık bir düzenleme içermemekle birlikteev hayvanının yararını göz ardı etmeyen birtakım çözümler üretmek mümkündür.
SORU 1: Özel Hukukta Hayvanların Hukukî Statüsü Nedir?
Hukukumuzda hak ehliyeti insanlar ile kanunda sınırlı olarak sayılan tüzel kişilere tanınmıştır. Hayvanların dâhil edilebileceği hak öznesi veya konusu olabilen bir ara form mevcut değildir. Hayvanlar eşya değildir, fakat eşya hükmündedir. Her hâlükârda hayvanlar üzerinde tasarruf etme olanağı başta Hayvanları Koruma Kanunu olmak üzere bu konudaki mevzuatla sınırlandırılmıştır.
Türkiye’nin de 20.10.2003 tarihiitibarıyla taraf olduğu EvHayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi’nin19 m. 1/I hükmü uyarınca ev hayvanı, insan tarafından özellikle evde, özel zevk ve refakat amacıyla muhafaza edilen veya edilmesi tasarlanan her türlü hayvanı ifade etmektedir.
SORU 2: Boşanma Davası Kapsamında Ev Hayvanlarının Durumu Ne Olacaktır?
Boşanma davası açıldığında hâkim, TMK m. 169 uyarınca dava sürecinde gerekli olan geçici önlemlerire’sen almakta, özellikle çekişme söz konusu ise, ev hayvanlarının hangi eşte kalacağına yönelik bir tedbir almalıdır. Tedbire başvururken hâkim, ev hayvanının hangi eş tarafından bakılması hâlinde yararının korunmuş olacağını, bu çerçevede hayvanların korunmasına ilişkin temel ilkeler hakkındaki HKK m. 4 ve hayvanların sahiplenilmesi ve bakımına dair m. 5 ile ev hayvanıyla eşlerin ve varsa çocuğun manevî bağının yoğunluğunu dikkate almalıdır.
SORU 3: Boşanmaya ve Mal Rejiminin Tasfiyesine Karar Verildiği Takdirde Ev Hayvanlarının Durumu Ne Olacaktır?
Boşanma davası açılmış ve boşanma kararıyla birlikte mal rejiminin tasfiyesi de talep edilmişse, hâkimin davayı kabul etmesi durumunda, eş veya eşlerin malvarlıklarının bir unsurunu oluşturan ev hayvanının da hukukî akıbeti mal rejiminin tasfiyesi çerçevesinde belirlenecektir. Ancak eşlerin bu hususta anlaşmaları mümkündür.
Anlaşamama halinde ise, birlikte mülkiyet ilişkisinin karşılığının verilmesi ve üstün yararın kanıtlanması kaydıyla üstün yararı bulunan eşin tek başına mülkiyeti kazanması suretiyle sona erdirilmesine olanak tanımaktadır. Dolayısıyla eşlerin birlikte mülkiyetinde bulunan ev hayvanına tek başına sahip olmakta üstün yararı bulunan eşin alım hakkına sahip olacağı ortadadır.Alım hakkını kullanmak isteyen eş, ev hayvanının tek başına mülkiyetine sahip olma hususundaki üstün yararını kanıtlamakla yükümlüdür.
Üstün yararın belirlenmesinde, alım hakkını kullanmak isteyen eşin hayvanla olan bağı ve ilişkisi, boşanma sonrasında hayvana uygun bakımı sağlama olanağı, ortak çocuğun velâyeti kendine verilmişse çocuk ve hayvan arasındakiilişkinin dikkate alınması gerekir.
a) Ev Hayvanının Eşlerin Birinin Münhasır Mülkiyetinde OlmasıHalinde
Ev hayvanı, malikinin mülkiyet ve zilyetliğinde kalır. Ancak ev hayvanının mülkiyetinin münhasıran bir eşe ait olduğu halde hayvanın yararı, diğer eşte bulunmasını gerektirdiği takdirde de hayvan üzerindeki mülkiyete, benzer içerikte bir müdahale söz konusu olacaktır.
b) Boşanma ve Mal Rejiminin Tasfiyesi Prosedürü Dışındaki Olanaklar
Boşanma söz konusu olmadan da eşler ev hayvanını bulundurma hususunda çekişme yaşayabilir.Eş, malik sıfatıyla ev hayvanına zilyet olabilecek, hayvanının elinden alınması hâlinde, mülkiyet, hak karinesi veya zilyetliğe dayanan dava haklarını kullanabilecektirEv hayvanı, eşlerin paylı mülkiyetindeyse62 TMK m. 693/II hükmüne başvurularak hâkimin, ev hayvanının paydaşların hangisinde, ne kadar kalacağını belirlemesiistenebilir.
Av. Ezgi ENGİN