Arkeologlar Rehberlik Yapabilmeli mi?

Çanakkale, binlerce yıllık tarihiyle adeta bir açık hava müzesi. Troya’dan Assos’a, Gelibolu’dan Parion’a kadar birçok antik kent ve arkeolojik alan barındırıyor. Bu değerleri ziyaretçilere en doğru şekilde aktarabilmek için rehberlik hizmetinin kimler tarafından verilmesi gerektiği konusunda önemli bir tartışma var: Arkeologlar rehberlik yapabilmeli mi?

Mevcut yasalar, rehberlik yapabilmek için 6326 sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu kapsamında belirli eğitimleri almış olmayı şart koşuyor. Ancak 2024 yılında yapılan bir düzenleme ile üniversitelerin sanat tarihi ve arkeoloji bölümlerinden lisans mezunları için turist rehberliği eğitim programına katılma şartı kaldırıldı. Bu kişiler, belirtilen diğer koşulları yerine getirerek, en az 100 saatlik bir eğitim programı ve uygulama gezisini başarıyla tamamlamalarıyla, başarılı oldukları yabancı dilde bölgesel veya ülkesel turist rehberi olmaya hak kazanacaklar.

Ancak pratikte, bu düzenlemeye rağmen hâlâ bir sınav açılmadı. Yani kağıt üzerinde arkeologların rehber olabilmesi mümkün görünse de, süreç işlemediği için fiilen bir değişiklik yaşanmadı. Bu belirsizlik, hem arkeologları hem de rehberleri huzursuz ediyor.

Turist rehberleri açısından bakıldığında, onların tepkisini de anlamak gerekiyor. Rehberlik mesleği, yalnızca tarih bilgisiyle değil, anlatım becerisi, tur yönetimi, yabancı dil yeterliliği ve turizm etiği gibi pek çok unsuru kapsıyor. Yıllarca eğitim alıp sınavları geçerek bu mesleğe adım atan rehberler, mesleklerinin kolayca başka bir gruba açılmasını haksızlık olarak görebilir. Onların emeği ve uzmanlığı da göz ardı edilmemeli.

Peki bir çözüm mümkün mü? Belki de arkeologların sadece kendi uzmanlık alanlarındaki sit alanlarında rehberlik yapabilmesine olanak tanıyacak özel bir düzenleme getirilebilir. Böylece hem arkeologlar bilgi ve deneyimlerini sahada daha aktif kullanabilir hem de turist rehberlerinin mesleki hakları korunmuş olur.

Tarihi mirasımızı en doğru şekilde anlatmanın yolu, bilgi ve deneyimi en iyi şekilde değerlendirmekten geçiyor. Bu nedenle hem arkeologların hem de rehberlerin haklarını gözeten bir denge bulunmalı.